W Kurii Generalnej Zakonu Kleryków Regularnych Teatynów w Rzymie znajdują się dwa obrazy olejne, przedstawiające teatynów w Papieskim Kolegium Ormiańskim we Lwowie: Clementa Galano (1611-1666) – misjonarza Ormian w Gruzji i Konstantynopolu, autora prac z dziejów unii Kościoła ormiańskiego ze Stolicą Apostolską, oraz Stefana Trombettiego (1668-1723) – rektora kolegium w latach 1706-1723. Ojciec Galano ukazany został pośród alumnów lwowskiego kolegium podczas wykładu bądź konferencji suszpasterskiej. Nad postaciami znajduje się gołębica potwierdzająca, że głoszona nauka pochodzi od Ducha Świętego, a umieszczona poniżej tiara papieska symbolizuje wierność Stolicy Apostolskiej i umacnianie unii kościelnej Ormian polskich. W prawym dolnym roku znajduje się napis: „R. P. D. Clemens Galanus Clericus Regularis Surrentinus Armenorum Doctor, Colegii Pontificii Leopoliensis & Missionis Apostolicae ad Armenos Fundator. Obiit Leopoli Anno Domini: 1666. Mense Maii Vixit Mundo Annis: 56, Fundationi vera Memoriae”.
Prezentacja książki o miasteczku Tłumacz
We wtorek 6 czerwca 2023 roku odbyła się w krakowskim klubie dziennikarzy „Pod Gruszką” prezentacja książki Danuty Nespiak i Elżbiety Niewolskiej pt. Rzeczpospolita tłumacka. Od ruskiej osady do zagłady polskiego miasteczka Tłumacz (Kraków, Księgarnia Akademicka, 2023). Spotkanie, w którym uczestniczyła licznie zgromadzona publiczność, zorganizowało w słynnej Sali Fontanowskiej kamienicy na rogu ulic Szczepańskiej i Sławkowskiej kilka instytucji i stowarzyszeń: Biblioteka Kraków (gospodarz miejsca), wydawnictwo Księgarnia Akademicka, Ośrodek Badań nad Kulturą Ormiańską w Polsce, Muzeum Kresów w Lubaczowie, Fundacja Stanica Kresowa oraz Towarzystwo Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich. Prezentacji książki dokonali dr hab. Andrzej A. Zięba, dyrektor Ośrodka Badań nad Kulturą Ormiańską, oraz Maciej Wojciechowski, znany w Krakowie inicjator przedsięwzięć dotyczących dawnych kresów.
Magia w tradycji ormiańskiej
W środę 14 czerwca 2023 roku dr. Paolo Lucca z Università Ca' Foscari Venezia wygłosi w Krakowie odczyt pt. „Magic in the Armenian tradition: polemics and practices”. Przedstawi w nim stanowisko Kościoła ormiańskiego wobec magii na podstawie świadectw kanonicznych i wypowiedzi autorów kościelnych z późnej starożytności i średniowiecza. Następnie, charakteryzując średniowieczne i nowożytne hamaiły (zwoje – amulety), omówi ormiańskie praktyki magiczne i porówna je z bizantyjską tradycją magiczną. Na odczyt (w języku angielskim) zaprasza Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego: ul. Grodzka 53, sala 40, godz. 17.45.
Pomoc dla szkoły w Chyndzoresku
Chyndzoresk (orm.: Խնձորեսկ) to niezwykła miejscowość w Armenii, w gminie Goris, marzie Sjunik, położona w malowniczych górach na wysokości 1580 m. nad poziomem morza, niedaleko od klasztoru Tatew. Do czasów sowieckich jej mieszkańcy wykuwali swe siedziby w skalnych ścianach, a ponieważ usytuowane były jedne nad drugimi, przypominały wielopiętrowy dom. W latach 50. XX wieku na polecenie władz opuścili je, przenosząc się do standardowych budynków mieszkalnych w miejscu znanym obecnie pod dawną nazwą, podczas gdy położone w głębokim wąwozie skalne osiedle nazywane jest Starym Chyndzoreskiem. Najokazalszym elementem tego skalnego kompleksu jest kościół św. Rypsymy z XVII wieku, zbudowany na dnie wąwozu. W 2013 roku grupa Ormian polskich (Jan i Katarzyna Abgarowiczowie, Armen Artwich) oraz badaczy z Uniwersytetu Jagiellońskiego (Krzysztof Stopka, Andrzej A. Zięba)w ramach ekspedycji zorganizowanej przez p. Armena Checzojana odwiedziła to miejsce, zapoznając się także z polonicami w miejscowej izbie pamięci.
„O Marii Grocholskiej nie wolno nam zapomnieć”
Maria Grocholska to ważna postać w dziejach relacji polsko-ormiańskich. Urodziła się 18 września 1917 roku w Petersburgu w rodzinie polskiej. Studiowała rusycystykę i filologię ormiańską w tymże mieście, które nazywano już Leningradem. W latach 1940-1945 kontynuowała studia armenistyczne na Uniwersytecie Państwowym w Erywaniu, a w latach 1945-1948 była asystentką prof. Gurgena Sewaka. Po rezygnacji z finalizacji doktoratu pracowała w szkołach podstawowych i średnich w Armenii, gdzie uczyła języka rosyjskiego i ormiańskiego. W latach 1955-1960 wykładała język rosyjski w Akademii Duchownej w Eczmiadzynie. W 1962 roku przetłumaczyła na język ormiański esej Bohdana Gębarskiego pt. List do starego tureckiego znajomego, który odbił się szerokim echem w środowiskach intelektualistów w Armenii.
Dar Papieskiego Kolegium Ormiańskiego
Ksiądz Narek Louis Namo (Nareg Naamoyan), rektor Papieskiego Kolegium Ormiańskiego w Rzymie, a od roku ubiegłego – egzarcha patriarszy Jerozolimy i Ammanu, oraz dr Varoujan Aharonian, bibliotekarz Kolegium, przekazali do zbiorów Ośrodka kilkanaście publikacji naukowych i czasopism w języku ormiańskim, włoskim i francuskim. Dotyczą one w większości historii, liturgii i prawa kanonicznego Kościoła ormiańskiego. Są też wśród nich okolicznościowe, bogato ilustrowane wydania dokumentujące dzieje Papieskiego Kolegium Ormiańskiego i kościoła pw. św. Mikołaja z Tolentino oraz wydawane przez kleryków czasopisma. Na uwagę zasługują biografie i listy pasterskie hierarchów kościelnych: kard. Grzegorza Piotra XV Agadżaniana (1895-1971) – patriarchy Kościoła ormiańskokatolickiego, którego proces beatyfikacyjny rozpoczął się w ubiegłym roku, oraz Ignacego Malojana (1869-1915), arcybiskupa diecezji Mardin w Turcji, który zginął śmiercią męczeńską w czasie rzezi Ormian. Za dar serdecznie dziękujemy!
Praca doktorska o rycie lwowskim polskich Ormian
10 maja 2023 roku na Wydziale Wschodnich Nauk Kościelnych (Facultas Scientiarum Ecclesiasticarum Orientalium) w Papieskim Instytucie Wschodnim (Pontificio Istituto Orientale) w Rzymie odbyło się lectio coram (czytanie wstępne) o. Aleksandra Iwaszczonka CR., który przygotowuje pracę doktorską na temat „La liturgia armena nella diocesi di Leopoli tra il XVII e l’inizio del XVIII sec. L’apporto dei Chierici Regolari Teatini alla preservazione dell’identità armena” („Liturgia ormiańska w diecezji lwowskiej w XVII wieku. Wkład kleryków regularnych teatynów w zachowanie tożsamości ormiańskiej”). Moderatorem pracy jest prof. Marco Bais. W skład komisji powołanej dla odbycia lectio coram wchodzili: prof. Boghos Levon Zekiyan, ormiańskokatolicki arcybiskup Konstantynopola, prof. Krzysztof Stopka (Uniwersytet Jagielloński) i prof. Jan Mikrut (Papieski Uniwersytet Gregoriański w Rzymie) zaś przewodniczył jej prof. Željko Paša SJ, dziekan Wydziału Wschodnich Nauk Kościelnych. Lectio coram ma na celu ocenę czy projekt pracy, w tym przypadku zatwierdzony rok temu, ma szansę być zrealizowany, to jest czy doktorant wykazał znaczne postępy, reprezentuje odpowiednie kompetencje i zdolności do kontynuowania pracy. Komisja podjęła pozytywną decyzję.