Podczas seminarium 30 stycznia 2020 roku omawiana była koncepcja przygotowania Encyklopedii Ormian polskich, zreferowana przez Andrzeja A. Ziębę. Encyklopedia jest pomyślana jako kompendium ukazujące w ujęciu interdyscyplinarnym usystematyzowany obraz społeczności, która działa na ziemiach polskich (w ich zmiennych granicach politycznych) od blisko 7 wieków, między wiekiem XV i XVIII była niezwykle istotnym elementem diaspory ormiańskiej w ówczesnym świecie, a odegrała też spektakularną rolę w kulturze Europy Środkowo-Wschodniej.

Rola ta została w dużej mierze zapomniana i jest pomijana w międzynarodowej literaturze historycznej. Ponadto, w narodowych historiografiach nowych państw, które powstały na wschodnich obszarach dawnej Rzeczypospolitej polsko-litewskiej (Ukraina, Białoruś), objawia się tendencja do wyjmowania tej społeczności z kontekstu polskiego procesu dziejowego. Z kolei w historiografii Armenii pamięć o diasporze ormiańskiej w Polsce uległa szczególnej deformacji, poprzez upowszechnienie się stereotypu o jej szybkiej i całkowitej asymilacji w wyniku przyjęcia unii kościelnej.
Dysponujemy znaczącą już ilością opracowań szczegółowych, monograficznych, kartograficznych, a także syntetycznych na temat Ormian polskich. W ostatnich dziesięcioleciach postęp badań był w tym zakresie szczególnie dynamiczny. Wzrosło nasze rozeznanie w stanie zachowanych źródeł, postąpił proces ich skanowania i gromadzenia w jednej bazie (przechowywanej w Fundacji Kultury i Dziedzictwa Ormian Polskich w Warszawie) oraz krytycznego edytowania (seria źródłowa Pomniki dziejowe Ormian polskich). Wszystko to pozwala przystąpić do opracowania ujęcia encyklopedycznego.

Encyklopedia Ormian polskich powinna mieć postać dwujęzyczną (polską i angielską), bo to pozwoli na jej szeroką dostępność w odbiorze globalnym, w tym też przez najbardziej zainteresowaną humanistykę ormiańską, gdzie znajomość języka polskiego jest znikoma.

Podstawowym celem przedsięwzięcia jest usystematyzowanie wiedzy o kulturze Ormian polskich, uzupełnienie luk, jakie wciąż w niej istnieją, oraz podjęcie próby rozstrzygnięcia kontrowersji badawczych, narosłych wokół takich zagadnień jak choćby wspomniana już akulturacja. Dodatkowo projekt ten oferuje możliwość konsolidacji i mobilizacji środowiska badawczego w wymiarze polskim i międzynarodowym. Najważniejszym rezultatem, jaki zakładamy, będzie upowszechnienie maksymalnie zobiektywizowanego obrazu tej kultury w szerokim kontekście historycznym, odtworzonym bez politycznych zafałszowań.

Planowana struktura Encyklopedii Ormian polskich odwołuje się głównie do modelu wydawnictw typu Encylopaedia Iranica. Tak więc przewidziane jest tworzenie haseł syntetycznych, zwięzłych i nasyconych danymi. Jednak nie będzie to encyklopedyzm w klasycznym tego słowa rozumieniu, polegający na maksymalizacji liczby haseł, lakoniczności ich formy słownej i redukcji danych. Niektóre bowiem problemy wymagają wielostronnego potraktowania, w tym także naświetlenia istniejących co do nich odmiennych stanowisk badawczych.

Back to top