Na kwietniowym seminarium Ośrodka omawiane były ormiańskie echa powstania listopadowego. Temat ten referował dr Jakub Osiecki na podstawie materiałów archiwalnych z Archiwum Państwowego Armenii oraz XIX-wiecznej prasy ormiańskiej, wydawanej w Izmirze („Meteora”), Konstantynopolu („Masis”), Wenecji („Bazmawep”) i Paryżu („Pariz”). Zagadnienie główne (powstanie 1830/1831) przedstawił na tle ormiańskiej recepcji innych polskich zrywów niepodległościowych (1846, 1863/1864). Głos w sprawie wydarzeń w Polsce, nazywanych często w źródłach ormiańskich rewoltą lub rewolucją, zabierali działacze społeczni i pisarze. Był wśród nich przyszły katolikos (od 1843) Nerses V Asztarakecy (1770-1857) – wtedy jeszcze (od 1830) arcybiskup nowonachiczewański i besarabski. Krytyka działań Polaków w ustach tego ostatniego stanowi swoiste świadectwo epoki, w której carska Rosja jawiła się jako strażniczka ładu politycznego w Europie, a dla Ormian – wyzwolicielka spod panowania islamu. Nerses Asztarakecy już jako katolikos doświadczył też jednak negatywnych stron podległości państwu o ustroju antyliberalnym i zmuszony być zmagać się z władzami carskimi. Na temat powstania polskiego głos zabrał także Mikael Nalbandian (1829-1866), radykalny intelektualista i literat pochodzący z Nowego Nachiczewania (nad Donem), który oceniał je odmiennie a przede wszystkim z perspektywy czasu (w chwili wybuchu powstania listopadowego miał zaledwie dwa lata), w latach poprzedzających wybuch powstania styczniowego, po pobycie w Warszawie (1859) i przebywając w więzieniu carskim za swą działalność na rzecz postępu i reform w Rosji.
Dr Osiecki przytoczył także wypowiedzi innych intelektualistów ormiańskich, w tym Chacztura Abowiana (1809-1848), który w swych dziennikach spisywanych podczas studiów w Dorpacie (1830-1836), wspominał rozmowy z polskim działaczem patriotycznym, Józefem Napoleonem Czapskim.
W humanistyce ormiańskiej nad tematem tym pracował Feliks W. Mowsisjan, który w 1996 roku obronił pracę doktorską pt. „Ormiańska opinia publiczna o polskiej walce wyzwoleńczej lat 30.-60. XIX wieku” i następnie rozwinął w trzyczęściowej rozprawie o ormiańskiej opinii publicznej wobec europejskich ruchów narodowo-wyzwoleńczych w latach 1800-1870. Historyk ten, po wieloletniej karierze partyjnej w czasach sowieckich, związał się pracą profesorską z Państwowym Uniwersytetem Wanadzorskim (zob.: Ֆելիքս Վազգենի Մովսիսյան, Հայ հասարակական միտքը և պարբերական մամուլը XIX դարի լեհական ազգային-ազատագրական պայքարի մասին, Երևան 2002).
Fot. F.Wasyl